به نقل از «ایسنا»

نگاهی به کارنامه «علی نظمی» پس از درگذشتش

تاریخ انتشار: ۲۶ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۳۰۶۷۳۷

«تا دورۀ نوجوانی به مدرسه نرفته بود اما بسیار خوب شعر می‌گفت و با سخت‌کوشی و خودآموزی به مطالعه و مرور دیوان‌های شاعران کهن هم رغبت داشت. از طرف دیگر ارتباط ادبی‌اش با شاعران و ادیبانی از چند نسل، از ملک‌الشعراء بهار و محمدحسین شهریار و محمدامین ادیب طوسی گرفته تا شفیعی کدکنی، سبب شد که در غزلسرایی به شیوه سنتی به تبحری به‌سزا رسد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

»

کامیار عابدی، منتقد و پژوهشگر ادبی در پی درگذشت علی نظمی تبریزی، یادداشتی درباره این شاعر  با عنوان «علی نظمی، شاعر و ادیب» نوشته و در اختیار ایسنا قرار داده است.

در متن این یادداشت آمده است: این نکته‌ای است بسیار آشکار که از دهه ۱۳۲۰ به بعد با گسترش روند نوگرایی در صحنۀ ادبی ایران  دورۀ درخشانی از شعر نو به کوشش نیما یوشیج و شاگردانش رقم زده شد. شاعرانی مانند احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث و سهراب سپهری و فروغ فرخزاد در شاخه نوگرایی اصولی ( به تعبیر زنده‌یاد محمدعلی سپانلو) و سرایندگانی مانند فریدون مشیری و نادر نادرپور در شاخه نوگرایی اعتدالی در کنار شمار دیگری از شاعران نوگرا توانستند ذهن و زبان مخاطبان نواندیش را به تسخیر درآورند. در همان حال نباید فراموش کرد که شاعران سنت‌گرا یا نوسنت‌گرای همعصر آنان مانند پروین اعتصامی و محمدحسین شهریار و رهی معیری و مهدی حمیدی شیرازی و امیرهوشنگ ابتهاج و سیمین بهبهانی و شماری دیگر هم با احیای سنت‌های ادبی و نوآوری‌هایی کم یا زیاد، همزمان دوره‌ای بسیار رنگین در ساختارهای کهن شعر به وجود آوردند.

علی نظمی تبریزی (متولد ۱۳۰۶، تبریز) که در ۲۵ آذر ۱۴۰۲ زندگی را در زادگاهش بدرود گفت، شاعری بود که علاوه بر شعر به ترکی آذربایجانی، به صورتی منسجم بر اساس مکتب بازگشت به شعرگویی در زبان فارسی  پرداخت. چنان‌که می‌دانیم، در این مکتب به‌ویژه غزلسرایی به شیوۀ سهل و ممتنع سعدی مورد نظر بود. نشاط اصفهانی و فروغی بسطامی از جمله نمایندگان اصلی این مکتب به شمار می‌آیند که غزل‌هایشان مورد نظر مخاطبان غزل است. نظمی، که گفته می‌شود تا دورۀ نوجوانی به مدرسه نرفته بود، بسیار خوب شعر می‌گفت. وی علاوه بر ذوق ادبی، با سخت‌کوشی و خودآموزی به مطالعه و مرور دیوان‌های شاعران کهن هم رغبت داشت. این نکته و نیز ارتباط ادبی‌اش با شاعران و ادیبانی از چند نسل، از ملک‌الشعراء بهار و محمدحسین شهریار و محمدامین ادیب طوسی گرفته تا شفیعی کدکنی، سبب شد که در غزلسرایی به شیوه سنتی به تبحری به‌سزا رسد. غزل‌ها و دیگر شعرهای او در چند مجموعه  با مقدمه و تشویق برخی از دوستان شاعر و ادیبش مانند عبدالعلی کارنگ و سلیمان امینی و یحیی شیدا و غلامحسین بیگدلی و ناصر بقایی و نیز به کوشش چند تن از دوستداران جوانش مثل منوچهر نظمی‌تبار و محمدتقی سبکدل و الهام بهنام وظیفه گردآوری و منتشر شده است.

ذوقِ پرورده و مطالعۀ مستمر ادبی از جملۀ ویژگی‌هایی بود که سبب می‌شد او در راهنمایی چند نسل از شاعران زادبومش ادیبی تاثیرگذار به شمار آید.

گذشته از این، نظمی تبریزی در تاریخ شعر ایران نیز تامل‌هایی درخور توجه داشت. این ویژگی در کنار توانایی‌اش در سرودن ماده تاریخ (مبتنی بر حساب جُمّل یا حروف ابجد) سبب سرودن و تالیف کتابی با عنوان «دویست سخنور» (تذکره‌الشعرای منظوم و منثور ) شده است که علاوه بر بهره‌یابی مولف از منابع و مآخذ متنوع و معتبر در شناخت زندگی و نوع و سبک این شاعران، قطعه‌ای خواندنی و مناسب احوال حاوی ماده تاریخ درگذشت آن شاعر را نیز شامل می‌شود. از این کتاب در دهه‌های ۱۳۹۰-۱۳۵۰ در تهران و تبریز چند ویراست منتشر شده و مورد استقبال دوستداران تاریخ ادبی ایران قرار گرفته است. البته می‌دانیم در میان شاعران و ادیبان سنت‌گرای همعصر شمار سرایندگانی که توانایی سرودن ماده تاریخ داشته باشند، اندک است که از آن میان جلال همایی، ادیب برجسته، درخور اشاره است. کسانی که به شناخت نظمی تبریزی علاقه‌مند باشند، می‌توانند به ارج‌نامۀ او با عنوان «سیمرغ غزل» (انتشارات بهاردخت: تبریز، ۱۳۹۳) مشتمل بر مقاله‌ها و شعرهای شماری از  محققان و شاعران دربارۀ شخصیت و آثار این شاعر و ادیب گرامی مراجعه کنند.

انتهای پیام 

منبع: ایسنا

کلیدواژه: علی نظمی تبریزی کامیار عابدی دفاع مقدس ایام فاطمیه شهادت حضرت زهرا س جشنواره سینما حقیقت نظمی تبریزی علی نظمی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۳۰۶۷۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نمایشگاه کتاب تهران «گردشگری ادبی» را ترویج می‌کند/ تهران می‌تواند «شهر خلاق ادبی» شود

آرش نورآقایی با اشاره به اهمیت نمایشگاه کتاب تهران در ساختار فرهنگ کشور گفت: «گردشگری ادبی» با محور شاعران و ادیبان ایران می‌تواند در نمایشگاه کتاب ترویج یابد.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، آرش نورآقایی کارشناس «گردشگری ادبی» با بیان اینکه گردشگری ادبی یک ژانر جدید در حوزه گردشگری است، گفت: گردشگری ادبی به صورت اختصاصی سابقه دیرینه‌ای در دنیا ندارد؛ هرچند که وقتی افراد در موقعیت‌های گردشگری ادبی قرار می‌گیرند به نوعی این شاخه از گردشگری اتفاق می‌افتد؛ مانند آنکه اشخاص در سفری بر مزار نویسنده یا شاعری نامدار حاضر شوند. همینطور بازدید از خانه یک نویسنده نیز «گردشگری ادبی» محسوب می‌شود.

نمایشگاه کتاب می‌تواند بخشی از «گردشگری ادبی» باشد

وی ادامه داد: طبق تعریفی که در دنیا از «گردشگری ادبی» صورت می‌گیرد، بازدید صرف از نمایشگاه‌های کتاب جز این ژانر محسوب نمی‌شود؛ اما این بدان معنا نیست که نمی‌توان به موضوع نمایشگاه کتاب و «گردشگری ادبی» پرداخت. از آنجایی که شاخه‌های گردشگری در حال توسعه است و انواع گردشگری شکل می‌گیرد، می‌توان «گردشگری ادبی» را نیز با گذر زمان توسعه داد و برای آن تعاریف جدیدی مشخص کرد. در واقع «گردشگری ادبی» رفتن به مکان‌های واقعی و حتی خیالی اطلاق می‌شود که در داستان‌ها خلق شده‌اند.

این کارشناس حوزه گردشگری که در سال ۱۳۹۲ نخستین همایش «گردشگری ادبی» را به منظور جلب توجه فعالان حوزه گردشگری و ادبیات به این مقوله برگزار کرد، افزود: ایده ایجاد «گردشگری ادبی» را با برگزاری همایشی در همین رابطه در حدود یک دهه قبل پیگیری کردم، آن زمان حتی کلید واژه «گردشگری ادبی» در ایران مطرح نبود. حتی یکی از صاحب نظران حوزه گردشگری عنوان کرد که «گردشگری ادبی» یعنی چه؟ فردا می‌خواهید گردشگری ریاضی را هم راه‌اندازی کنید! آن زمان یک خبرنگار از می‌سی‌سی‌پی به ما پیام داد که چقدر خوب است که شما در ایران می‌خواهید «گردشگری ادبی» برگزار کنید.

وی افزود: من همیشه به پیشینه ادبی کشورم توجه داشته‌ام و بر اساس آن به این فکر می‌کردم که چقدر این موضوع می‌تواند در حوزه گردشگری کاربرد داشته باشد. با تحقیق متوجه شدم در دنیا چنین ژانری وجود دارد، آن زمان به یک تور «گردشگری ادبی» در دانشگاه آکسفورد برخورد کردم که تور گردشگری «شرلوک هلمز» بود. در حالی که شرلوک شخصیت خیالی بود، اما وقتی در گوگل ۱۰ آدرس مشهور دنیا را سرچ می‌کنیم آدرس خانه «شرلوک هلمز» به آدرس خیابان «بیکر پلاک ۲۲۱ ب» را به مخاطبان ارائه می‌کند.

نورآقایی ادامه داد: بعد‌ها در سفر‌هایی که داشتم متوجه شدم خانه «رومئو و ژولیت» در شهر ورونا ایتالیا یکی از مقاصد پُر بازدید دنیاست؛ در حالیکه این دو شخصیت هرگز وجود خارجی نداشتند و ساخته و پرداخته ذهن ویلیام شکسپیر هستند. به همین دلیل من به تحقیق در مورد آثار ایرانی پرداختم. فی‌المثل به بررسی رُمان «کلیدر» محمود دولت‌آبادی پرداختم و توانستم برخی از شخصیت‌های داستان از جمله دُختر آقای گل‌مَمَد را پیدا کنم و خانه او و دختر، نوه و نتیجه او را هم بیابم. وسایلی که از گل مَمَد باقی بود را به من دادند. حتی از شناسنامه دخترش عکس دارم و بر این اساس یک گردشگری یک هفته‌ای در آن منطقه حول محور اتفاقی که در رُمان وجود داشت، شکل گرفت.

وی گردشگری ادبی رویداد محور را دارای دو جنبه معرفی کرد و افزود: وقتی بر اساس رویداد سفر می‌کنیم این به نوعی گردشگری رویداد هم محسوب می‌شود و همزمان طبق محتوای رویداد می‌تواند گردشگری ادبی نیز محسوب شود، مانند آئین بزرگداشت مولانا و نمایشگاه کتاب فارغ از اینکه می‌تواند یکی از اتفاقات مرتبط با گردشگری ادبی باشد. این میان البته باید برخی از ظرافت‌ها را در نظر گرفت. در واقع باید توجه کرد چگونه می‌توان به نمایشگاه کتاب به مثابه گردشگری ادبی نگاه کرد، صرف اینکه افراد به نمایشگاه بروند و کتاب بخرند، این گردشگری ادبی محسوب نمی‌شود. فضا‌ها و اقتصاد‌های پیرامون نمایشگاه کتاب، گردشگری ادبی را شکل می‌دهند و می‌شود ایده‌هایی داشت که نمایشگاه کتاب به یک رویداد در حوزه گردشگری ادبی تبدیل شود.

نورآقایی توضیح داد: حضور فروشگاه‌های کتاب یا نمایشگاه کتاب می‌تواند در انتخاب یک شهر به عنوان «شهر ادبیات» موثر باشد. «یونسکو» با تعریف هفت زیرشاخه برای شبکه شهر‌های خلاق مواردی، چون موسیقی، ادبیات، رسانه، خوراک، صنایع دستی و ... به موضوع ادبیات شهر‌ها توجه کرده است. تهران با وجود شهرکتاب‌ها، نمایشگاه بین‌المللی کتاب و رویداد‌های ادبی در کافه‌ها و... همچنین استفاده از گردشگری ادبی می‌تواند بدل به «شهر خلاق ادبی» شود. اینطور می‌توان پرونده ثبت تهران به عنوان شهر ادبی را مطرح کرد. در جریان «گردشگری ادبی» مجموعه موقعیت‌های «گردشگری ادبی» در تهران نظیر خانه موزه‌ها، مقبره‌ها، تور کتابخانه ملی، تور کتابخانه‌های خلاق و... نشست‌های ادبی در کنار نمایشگاه کتاب باید مورد توجه باشد، همچنین توجه به مکان‌های معرفی شده در داستان‌ها مانند ظهیر الدوله و یا کافه نادری بخشی از گردشگری ادبی است.

سهراب سپهری شاعری جهانگرد بود

این متخصص حوزه گردشگری ادبی در بخش دیگری از این گفتگو اشاره کرد: می‌توان در نمایشگاه کتاب نشست‌های تخصصی «گردشگری ادبی» را برگزار کرد. توجه و تحقیق نسبت به مکان‌های مرتبط با ادبیات و شخصیت‌های ادبی در «گردشگری ادبی» مهم است. خانه حافظ در کجای شیراز می‌توانسته باشد؟ مسیر سفر ناصرخسرو قبادیانی از کجا تا کجا بود؟ به عبارتی نویسندگان زیادی در تاریخ ایران داریم که در رابطه با موقعیت‌ها و مکان‌ها صحبت می‌کنند. وقتی شاعر می‌گوید خوشا شیراز و وضع بی‌مثال‌اش یعنی چه؟ یا اشعار سهراب که در اشعار خود موقعیت‌های زیادی را بیان کرده است. در گلستانه چه بوی علفی می‌آید و گلستانه مکانی بوده نزدیک خانه سهراب سپهری که مقبره او نیز در همان نزدیکی است.

نورآقایی گفت: سهراب سپهری یک شاعر جهانگرد بود که از قضا نقاشی هم می‌کرد؛ با قلم و قدم همکار بوده است. او سفر‌های زیادی داشت، به ژاپن و نیویورک رفت و رکورددار فروش نقاشی در ایران است، اما هیچ کس به او از منظر سفرهایش نپرداخته است. مضامین سفر در شعر‌های شاعران دیده وجود دارد. آن‌ها در ذهنشان سفر می‌کنند. رستم در شاهنامه یک پهلوان است؛ اما او یک مسافر هم هست و مدام در حال سفر است. این مسائل را می‌توان در نمایشگاه کتاب بررسی کرد. ایران می‌تواند به دلیل پیشینه ادبی بالا در «گردشگری ادبی» بسیار موفق باشد.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.